GÖYNEM’CE ŞİVE VE DEYİMLERİMİZ

– A –
Acıgerik : Genirme
Afakanı kalkmak : Çok sinirlenmek, sinirleri tepesine çıkmak
Alaf : Büyükbaş hayvanlara verilen ot saman karışımı yiyecek
Andaç : Karşı, karşıda
Apana : Wc, tuvalet
Arnavut Ağız : Gereksiz yere çok konuşan, bağıran
Arşalaya almak : Gizli bir şeyin ortaya çıkması, herkesin konuşması
Aşır : Aşure
Avurt : Ağzın iki yanı
Ayazlık : Evlerde genellikle yazın oturulan çıkıntılı mekan, cumba
Aydaş : Çelimsiz, zayıf

– B –
Bade Kösmek : Çelme takmak
Bağır tahtası : Göğüs kafesi
Basma : Çiçekli kumaş
Batma : Büyükbaş hayvanların ahırdaki yiyecek teknesi
Bayam : Badem
Beşarat : Çirkin
Beynamaz : Namazsız, namaz kılmayan
Bicik : Meme, göğüs
Bilik : Çocuk penisi, pipi
Bişirgeç : Yufka ekmeği pişirirken sac üzerinde döndürme aleti
Bizim oğlan : Erkek kardeş
Bobuç : Pabuç, ayakkabı
Boduç : Toprak testi
Boğarsak : Çiftleşme isteğinde olan ve erkek dana isteyen inekler için kullanılan bir sıfat
Bokis : Yumruk, boks
Bosdan : Meyve sebze bahçesi
Böğrülce : Fasülye
Börttürmek : Haşlamak (Pişirilen sebzeler için)
Buymak : Çok üşümek
Bülüç : Civciv, piliç
Bünnez : İnşaatta temel

C – Ç
Campil : Ampül
Carkon : Plastik büyük su bidonu
Cibil : Uykudan kalkınca göz kenarlarında oluşan sarımsı renkte pislik
Cice : Yenge
Cınga : Çinko
Cıngar : Kavga, gürültü, karmaşa
Cırcır : Fermuar
Çağlık : Oda içinde bulunan banyo, duş yeri
Çatma : Ahşap eğreti yapı
Çapa : Kazma
Çebiç : Küçük erkek keçi
Çecik : Cacık
Çelki : Etrafı çalı çırpı ile çevrili üstü açık küçük baş hayvan barınağı
Çılkı : İnce küçük odun parçacıkları, çalı çırpı
Çırpılamak : Evi badana etmek
Çiğin : Omuz
Çimmek : Banyo yapmak
Çinge : Az, biraz. Ateşten sıçrayan kıvılcım
Çingil : Üzüm salkımı
Çintmek : Dövmek, dayak atmak
Çitil : Su veya süt konulan saplı küçük metal kap
Çoplak : Çukurlaşmış toprak arazide su birikintisi

– D –
Dayaklamak : Kapıyı arkadan kilitlemek
Demin : Az önce
Devligün : Ertesi gün
Dıkı : Az, biraz
Dizek : Bahçe duvarı
Dişenmek : Kaşarlanmak
Domuz ölüğün körü : Sana ne, sen ne karışıyorsun anlamında bir deyim
Duma tutmak : Nezle olmak
Dünek : Tavuk kümesi

E – F
Ebişmek : Sırtına almak
Ece : Kardeş
Ege : Al getir
Elavnaarşı : El aleme karşı
Embicik : Emzik
Emişik : Süt kardeş
Emsiz : Beceriksiz
Engi : Ağzın içinde ve dudaklarda oluşan yara
Engücü : Nasıl olsa, herhalde
Enteş : Aynı yaşta olan, akran
Eşik : Merdiven
Evişmek : Bir araya gelmek, toplanmak (Nesneler için)
Ezi : Taziye, başsağlığı
Fıldırmak : Fırlatmak, atmak

– G –
Gabış : Boynuzsuz keçi
Gale almak : Dikkate almak
Galesiz : Sorumsuz
Ganare : Aç gözlü, gözü aç
Gaptırmak : Vurmak, dövmek, tokat atmak
Garayerin dibine git : Toprağın altına git, defol git anlamında bir deyim
Gasdan : Şakacıktan
Gatıran : Sedir ağacı
Gavete : Domates
Gayıl olmak : Hakkına razı olmak
Gayış : Pantolona takılan bel kemeri
Gaypışta : Eğim, meyil
Gembil : Ağaç tırtılı
Gıbıtmak : Koşmak
Gığla : Sığırcık kuşu
Gıldır : Çelimsiz, zayıf
Gıncırık : Tahtarevalli
Gildingili : Dolu yağışı
Gilik : Erik, kayısı zeytin gibi meyvelerin çekirdeği
Gilingir : Küçük testi
Goma : Koş getir
Gonaç : Saçta oluşan kepek
Goruk : Olgunlaşmamış üzüm
Goyak : Dağlık kesimlerdeki ekilip biçilen sınırlı arazi
Göcek : Ahşap hatıl, lento (Eski taş binlarda)
Gömgöğelek : Kelebek
Göynütmek : Sobayı veya ateşi çok yakmak
Gubargıç : Balon
Gubartmak : Top, balon, lastik gibi şeyleri şişirmek
Gumpir : Patates
Gunnama : Kedi köpek gibi hayvanların yavru yapması
Gupa : Bardak

– H –
Havlu : Evin arka bahçesi
Hapaz : Avuç
Hayta : Yaramaz, haşarı
Helik : İnşatta ve taş duvar yapımında kullanılan küçük taş, blokaj taşı
Helke : Metal su kabı
Hırtipliği kesilmek : Güçsüz kalmak, gücü kesilmek, zorlanmak
Hi : Evet
Holus : Un, bulgur elemek için kullanılan büyük elek
Holuşka : Genellikle Ramazan ayında sahur için yapılan peynirli sulu mantı
Hüşkü : Yaşanılan ev içinde oluşan, süpürülebilir döküntü ve pislikler

I – İ
Iğranmak : Kımıldamak, hareket etmek
Iramatlı : Rahmetli
Istıra : Nazar, dert
Ivrık : İbrik
İbdin : İlk önce
İğdiş : Erkekliği giderilmiş hayvan
İlbiz : Salyangoz
İledin : Ladin ağacı
İlenme : Beddua etme
İmanı Gevremek : Canı çok yanmak, çok eziyet çekmek
İnekyağı : Tereyağı
İni : Kayınbirader
İspirte : Kibrit
İsibat : Nazar
İşam : Çam ağacı
İt dirseği : Göz kapaklarında oluşan yara, arpacık

K – L
Kak : Elma armut kurusu
Kakaç : Koyun keçi gibi hayvanların etli kaburga kemiklerinin közde pişirilmiş hali
Kakışmak : Tartışmak, söz düellosu yapmak
Karadoğram : Etin kuşbaşı olarak doğranması
Karın ağacı : Çatı yapımında ana mahya olarak kullanılan yuvarlak kalın ağaç.
Kaşıklık : İnsan ağzı
Kel : Değersiz eşya
Kelek : Kavun
Keme : Fare
Kenef : Tuvalet, wc
Kerata : Ayakkabı çekeceği
Kertmek : Yontmak
Kese : Naylon poşet
Keşik : Herhangi bir oyunda veya işte oynama sırası, sıra, nöbet
Kıptı : Cimri, eli sıkı
Kilten : Metal su bardağı
Kisiren : Hamur kesme ve senit üzerine yapışan hamurları sıyırmaya yarayan metal alet
Kişnemek : Abartılı yaramazlık yapmak
Köfün : Küfe
Kömbe : Mayalı ekmek, peksimet
Köse : Kısa boylu
Köşkü : Balkon
Kursak : İnsan karnı
Külünk : Balyoz
Kümbümek : Yüksek bir yerden atlamak, hoplamak
Kümbüz : Yumruk
Lüle : Sigara içerken kullanılan ağızlık

– M –
Markuç : Plastik küçük su bidonu
Mastı : Kaba, sorumsuz, ağır canlı
Mavru : Kedi yavrusu
Maytap : Komik
Me : Bir kişiye bir şey uzatılıp verilirken ‘al’ anlamında bir kelime
Meh : Gördün mü, alamadın mı anlamında kullanılır
Mekiş : Şakak
Mekmen : Ense
Merk : İrin
Meyhur : Sarhoş
Mıh : Çivi
Mıhla : Kavurmalı yumurta
Milangaz : Mutfak veya piknik tüpü
Motur : Traktör
Muar : Su kaynağı
Muarı : Duman bacası
Mundar : Pis, pislik, helal ve temiz olmayan
Murey : Geveze
Müzevirci : İspiyoncu

– N –
Nagalet : Lanetli, kötü
Nakıs : Aksilik, aksi kişi
Namazlağı : Seccade
Nevli dönmek : Baş dönmesi
Naylon : Traktör römorku

O-Ö
Odun ocağın küllene : Soyun kurusun, yok olsun anlamında bir deyim.
Okal : Değersiz kişi
Ödü sıtmak : Çok korkmak
Öğündüre : Kağnıda öküzü hareket ettirmek için kullanılan ucu çivili uzun ince sopa
Öncek : Geniş ve uzun etek
Öteyüzlü : Manavgat ve Serik köylüleri
Ötürük tutması : İshal olmak
Öveç : Yaşlı erkek keçi, teke

P- R
Papara : Ekmek aşı, ekmek yemeği
Patel : Pedal
Pavkırmak : Öksürmek
Pelit : Meşe ağacı
Peşkir : Havlu
Pırtı : Ev eşyası
Pinti : Cimri
Pise : Katran
Porta : Evin büyük giriş kapısı
Postal : Kısa çizme
Pör : Küçük çivi
Pürçük : Püskül

– S –
Sadeyağ : Tereyağı
Sallangıç : Salıncak
Serek : Raf
Sındı : Makas
Sırt : Giyecek, elbise
Sızak : Taşların arasından akıp, taş oyuklarına toplanan su birikintisi
Sicim : İnce ip
Silbiç : Yamuk, yamuk kafalı
Sirke : Bit yavrusu, küçük bit
Sivtimek : Kurutulmuş taneli sebze ve tarım ürünlerini kabuğundan ayırmak
Sürgün sürmesi : Karda tipi olayının gerçekleşmesi

– Ş –
Şabab olmak : Aşık olmak
Şak : Yarım, yarısı, kısım
Şamar : Tokat
Şelek : Bir tarafı eksik
Şepşek : Salak, avanak
Şevşir : Düz olmayan, kıvrımlı
Şırınga : Enjektör
Şırkmak : Elma armut gibi meyveleri ağaçtan yere indirmek
Şinik : 15 kg ağırlığında ölçü birimi
Şirnemek : Yaramazlık yapmak
Şurup : Salça

– T –
Tamlı : Sapsız bıçak
Teccel : Yaramaz
Tellel : Sesli duyuru, ilan
Temşit : Sahur
Tentene : Dantel
Ters : Hayvan gübresi
Terslik : Hayvan gübresinin toplanıp biriktirildiği yer
Teylemek : Bakmak, seyir etmek
Teyyare : Uçak
Tokucak : El ile çamaşır yıkarken çamaşırlara vurulan ahşap alet
Tomaç : Yufka ekmekle yapılan dürüm
Topis : Otobüs
Tor : Havlu
Tosgala : Sert cisimlerden yapılan yuvarlak küçük top
Tüp : Merhem, krem
Tütü : Güzel koku
Tütmek : Koklamak (Sobadan oda içersine duman çıkmasına da denir)

U-Ü-V
Ukubat : Rutubet, nem
Uzgamına : Boşu boşuna
Ülü : Dil ucunda çıkan yara
Ülük : Çaydanlık, ibrik gibi eşyaların su dökülen ince ve dar ağzı
Ümük : İnsan boğazı, gırtlak
Velense : Battaniye

Y-Z
Yal : Köpekler için hazırlanmış yiyecek, köpek maması
Yalama : Geveze, patavatsız
Yalak : Çeşme oluğu
Yangal : Yamuk
Yazmış : Küçük dişi keçi
Yemeni : Ayakkabı
Yemiş : İncir
Yuluk : Sapan lastiklerinin bağlandığı deri veya lastik parça
Zebile : Kağnıya koşulmuş öküzün eyeri
Zebil etmek : Boşa götürmek, boşa harcamak
Zere : Zahire, gereğinde kullanılmak üzere saklanan tahıl. buğday
Zıbartmak : Dövmek

Mustafa Akkocaya Teşekkür ederiz. Bu yazı www.goynemder.com sitesiınden alınmıştır

…