BAYRAM GÜNLERİ NE YAPILIR !
Bayramlar; Müslümanların birbiriyle kaynaştığı küs olanların barıştığı fakir fukarâ ve yetimlerin sevindirildiği sevinç ve neşe günleridir. Ramazan gittiği için değil günahlarımız affolup nimete kavuştuğumuz için bayram yapıyoruz. Bayram günleri Peygamber efendimizin zamanından beri husûsî bir şekilde kutlanmıştır. Bütün İslâm devletlerinde de bugüne kadar kutlanarak gelmiştir.
Bayram günleri; ana baba hoca akraba arkadaş ve komşu ziyâretleri yapılır. Sâlih olan akrabayı ziyâret lâzımdır. Sâlih arkadaşları ziyâret de çok sevaptır. Bayram öncesi yiyecek giyecek ve temizlik gibi hazırlıklar yapılır. Bayram günlerinde herkes temiz giyinir. Çocuklara yeni elbiseler alınır. Fakir öksüz ve yetimler sevindirilir. Bayram namazından sonra kabirler ziyâret edilir; geçmişlerin akraba ve din büyüklerinin rûhu için Kur’ân-ı kerîm okunur duâ edilir ve sadakalar verilir. Daha sonra da aile büyükleri dost akraba arkadaş ve tanıdıklar ziyâret edilir. Çocuklar babalarının ve aile büyüklerinin; gençler de yaşlıların ellerini öperler.
Bayram günü şunları yapmak sünnettir:
1-Erken kalkmak.
2-Gusül abdesti almak.
3-Misvâk kullanmak.
4-Güzel koku sürünmek.
5-Yeni ve temiz elbise giyinmek.
6-Namazdan önce tatlı yemek.
7-Yüzük takmak.
8-Câmiye erken gitmek.
9-Giderken tekbir söylemek.
10-Müminlere selâm vermek.
11-Güler yüzlü olmak.
12-Müminlerle bayramlaşmak
13-Fakirlere sadaka vermek.
14-Dargınları barıştırmak.
15-Akrabayı ziyâret etmek.
16-Din kardeşlerini ziyâret etmek.
17-Ziyârette hediye götürmek.
18-Kabirleri ziyâret etmek.
19-Misâfirlere ikram etmek.
20-Çok duâ ve tevbe etmek.
Bayram ve Bayram Namazları (Ömer Nasuhi Bilmen)
Bayram bir neş’e ve sevinç günü demektir. Arabçası “İyd” dir. Çogulu “A’yâd” gelir. Bayram tebriklerine “Ta’yîd“ bayramlaşmaya da “Muayede” denir.
Peygamber Efendimiz Medine-i Münevvere’yi şereflendirince ora halkının senede iki defa bayram yaparak eğlendiklerini öğrenince onlara şöyle buyurmuş: “Yüce Allah o iki bayram günlerine karşılık onlardan daha hayırlı iki bayram günlerini size ihsan etmiştir.” O günlerin Ramazan ve Kurban Bayramı günleri olduğunu müjdelemiştir. Bunlara arabçada “İyd-i Fitir ve İyd-i Adha” denir.
Bu günlere “İyd” denilmesi bunların birer neş’e ve sevinç günü olmaları hayra yorumlanmaları veya Allah’ın bu günlerde pek çok ihsanlarda bulunması bakımındandır. Ramazan Bayramı üç gün Kurban Bayramı da dört gündür.
Kendilerine cuma namazı farz olanlara cuma namazının vücub ve eda şartları içinde Ramazan ve Kurban Bayramı namazları vacibdir. Yalnız Bayram namazlarında hutbeler vacib değildir. Bu namazlardan sonra hutbe okunması sünnettir.
Bayram namazlarının ilk vakti işrak zamanıdır. Güneşin görünüşüne nazaran ufuktan bir veya iki mızrak boyu[orta boylu bir mızrak on iki karış uzunluğundadır] kadar yükselip kerahet vaktinin çıktığı andır. Bu andan itibaren istiva veya zeval vaktine kadar kılınması caizdir. (Mekruh vakitler bahsine bakabilirsiniz!.)
Bayram namazları ikişer rekattır. Cemaatle aşikâre olarak kılınırlar. Ezan ve ikamet yapılmaksızın imam iki rekat Ramazan veya Kurban bayramı namazına niyet eder. Cemaat da böyle iki rekat bayram namazı kılmak için imama uymaya niyet eder.” “Allahü Ekber” diye iftitah tekbiri alınır eller bağlanır. Hep birlikte gizlice “Sübhaneke” okunur. Sonra imam yüksek sesle cemaat da gizlice “Allahü Ekber” diye üç tekbir alırlar. Tekbirlerde eller yukarıya kaldırılıp ondan sonra yanlara salıverilir her tekbir arasında üç tesbih miktarı durulur. Üçüncü tekbirden sonra eller bağlanır. İmam gizlice “Eûzü-Besmele” çektikten sonra aşikâre olarak Fatiha sûresi ile bir miktar daha Kur’an-ı Kerim’den okur. Aşikâre “Allahü Ekber” diyerek bilindiği gibi rüku ve secdelere gider. Cemaat da gizlice tekbir alarak imama uyar. Sonra yine tekbir alınarak ikinci rekata kalkılır. İmam gizlice “Besmele“den sonra yine aşikâre olarak Fatiha sûresi ile bir miktar daha Kur’an okur. Tekrar üç defa eller kaldırılarak birinci rekatta olduğu gibi üç tekbir alınır. Ondan sonra imam yine aşikâre cemaat ise gizlice “Allahü Ekber” diye rükua ve secdelere varırlar. Sonra oturulup gizlice “Tahiyyat Salli-Barik ve Rabbenâ âtinâ” duaları hep birlikte okunur ve iki tarafa selâm verilerek namaz tamamlanır.
Bu halde bayram namazlarının her rekatında üç fazla tekbir bulunmuş olur ki bunlar da vacibdir.
(Hanbelî mezhebine göre birinci rekatta altı ikinci rekatta beş tekbir alınır ve her iki rekatta da tekbirler kıraattan önce yapılır. İmam Malik ile İmam Şafiî’ye göre birinci rekatta yedi ikinci rekatta beş tekbir alınır ve tekbirler her iki rekatta da kıraattan önce alınır.)
İmam bayram namazını kıldırdıktan sonra hutbe okumak için minbere çıkar. Cumada olduğu gibi iki hutbe okur. Ancak bu bayram hutbelerine tekbir ile başlanır. Cemaat da bu tekbirlere hafifçe katılır. Hatib Ramazan Bayramı hutbesinde cemaata Fıtır Sadakası üzerinde Kurban Bayramı Hutbesinde Kurban ve Teşrîk tekbirleri konusunda bilgi verir.
Cuma hutbelerinde sünnet olan şeyler bayram hutbelerinde de sünnettir. Mekruh olanlar da aynen mekruhtur. Bayram hutbelerinin namazdan önce okunmaları caiz olmakla beraber mekruh sayılmıştır.
İmam birinci rekatta bayram tekbirlerini unutup da Fatiha’nın bir kısmını veya tamamını okuduktan sonra hatırlarsa tekbirleri alır. Fatiha’yı yeniden okur. Fakat Fatiha’dan sonra bir miktar Kur’an okuduktan sonra tekbirleri alır kıraatı iade etmez.
Bayram namazlarında birinci rekatın rükuuna varmış olan bir imama yetişen kimse bu rükua kavuşacağını tahmin ediyorsa hem İftitah tekbirini hem de bayram tekbirlerini ayakta alarak ondan sonra rükua varır. Rükuu kaçıracağından korkuyorsa İftitah tekbirinden sonra hemen rükua varır ve Bayram tekbirlerini rükuda alır. Bu tekbirleri alırken ellerini kaldırmaz. Tekbirleri tamamlayamasa dahi imam kıyama kalkınca o da imamla kalkar imamın alacağı tekbirlerde imama uyar. İmam sünnete uygun olan tekbirlerin dışına çıkmadıkça imama tekbirlerde uyulur sünnet daşında az veya çok almış olduğu tekbirlerde ona uyulmaz.
Bayram namazının ikinci rekatına yetişen kimse imam selâm verdikten sonra birinci rekatı kaza etmeye kalkınca önce Besmele ile Fatiha sûresini ve ilâve edeceği bir sûreyi okur. Sonra gizlice tekbirleri alarak namazı tamamlar. Bu şekilde mesbuk olanlar kendi mezheblerinde alacakları tekbirleri getirirler imamın almış olduğu tekbirlerin sayısını gözetmezler.
Bayram namazına yetişemeyen kimse kendi başına Bayram namazı kılamaz. İsterse dört rekat nafile namazı kılar. Bu bir kuşluk namazı yerine geçer sevabı büyük olur.
(Şafiî’lere göre Bayram namazları Müekked Sünnet’lerdir. Bir rivayete göre de Farz-ı kifaye’dir. İslâm alâmetlerinden sayılır. Cemaatla kılınması daha faziletlidir. Yalnız başına da hutbesiz kılınabilir. Bunu misafirler de kadınlar da yalnız başlarına kılabilirler. Güneşin doğuşundan zeval vaktine kadar kılınabilir.
Malikîlere göre Bayram namazı müekked sünnettir. Bir görüşe göre de Farz-ı kifaye’dir. Hanbelî mezhebinde de Farz-ı kifayedir. İmam ile kılmayı başaramayanın bunu kaza etmesi sünnettir.)
Kurban Bayramı namazını ilk vaktinde kılmak Ramazan Bayramı Namazını da biraz geciktirmek müstahabdır. Bayram namazı cenaze namazına ve cenaze namazı da Bayram hutbesine takdim edilir (önce kılınır).
Bayram namazları bir şehirde herkesin toplanacağı bir yerde (Namazgâhda) kılınabileceği gibi birçok camilerde de kılınabilir.
Bayram günlerinde erken kalkmak yıkanmak misvak kullanmak gülyağı ve benzeri hoş koku sürünmek giyilmesi mübah olan elbiselerden en güzel ve temizini giymek yüce Allah’ın nimetlerine şükür için neş’e ve sevinç göstermek karşılaşılan mümin kardeşlere karşı güler yüz göstermek elden geldiği kadar fazla sadaka vermek Bayram gecelerini ibadetle geçirmek müstehab ve güzel bulunmuştur.
Ramazan Bayramında Bayram namazından önce hurma gibi tatlı bir şey yenilmesi Kurban bayramında ise namaz kılınmadıkça bir şey yenilmemesi müstahabdır. Sahih olan görüşe göre bu hususta kurban kesecek kimse ile kesmeyecek kimse eşittir. Kurban kesecek kimsenin keseceği kurban eti ile yemeğe başlaması daha uygundur. Bununla beraber namazdan önce bir şey yenilmesinde de kerahet yoktur.
Kurban kesecek kimse tırnaklarını ve saçlarını kesmeyi geciktirir. Bunu yapmak mendubdur. Fakat bu geciktirme hoşa gitmeyecek bir durumu ortaya koyacak bir zaman olmamalıdır. Bunun en uzun müddeti kırk gündür.
Faziletli olan haftada bir defa tırnakları ve bıyıkların fazla kısmını kesmek ziyade tüyleri gidermek yıkanmak suretiyle bedenin temizliğine bakmaktır. Bunlar hiç olmasa on beş günde bir yapılmalıdır. Kırk günden fazlaya bırakılmasında özür kabul edilmez.
Bayram günü camiye bir vakar ve sükûn ile gidilir. Ramazan Bayramında namaza giderken gizlice Kurban Bayramında ise açıkca tekbir alınması ve namazdan sonra da mümkün ise başka bir yoldan eve dönülmesi mendubdur.
Kurban Bayramının birinci gününe “Yevm-i Nahir“ diğer üç gününe de “Eyyam-ı Teşrik” denir. Bu bayramdan önceki gün ise “Yevm-i Arefer’dir ki Zilhicce’nin dokuzuncu günüdür. Ramazan Bayramında Arefe yoktur. Arefe gününün sabah namazından itibaren Bayramın dördüncü gününün ikindi namazına kadar yirmi üç vakit farz namazın arkasından bir defa şöyle tekbir alınır ki bunlara Teşrik Tekbirleri denir:
“Allahü ekber Allahü ekber. Lâ ilâhe illallahu vallahu ekber. Allahü ekber ve lillâlhilhamd.”
Tekbirlerin bu miktar okunması iki imamın görüşüdür işlem de böyle yapılmaktadır. İmam Azam’a göre bu tekbirler Arefe gününün sabahından ertesi günün ikindisine kadar olan sekiz vakit farz namazın arkasından alınır.
Teşrîk Tekbirleri fıkıh alimlerinin çoğuna göre vacibdir. Sünnet diyenler de vardır. İki imama göre farz namazları kılmakla yükümlü olan herkes için bu tekbirler vacibdir. Bu hususta tek başına namaz kılan imama uyan misafir (yolcu) ile mukim köylü ile şehirli erkek ile kadın eşittir. İmam Azam’a göre ise bu tekbirlerin vacib olması için mukim olmak hür olmak erkek olmak ve namaz müstehab şekilde cemaatle kılınan bir farz olmak şarttır. Buna göre misafirlere kölelere kadınlara ve tek başına namaz kılan kimselere bu tekbirler vacib değildir. Fakat bunlar kendilerine tekbir vacib olan cemaatle namazı kılanlara uymaları halinde tekbir almaları gerekir. Cuma ve Bayram namazları kılınmayan köylerde bulunanlara da vacib olmaz. Cuma günü öğle namazını kendi aralarında cemaatle kılan özürlü kimselere de vacib olmaz. Kadınların da kendi aralarında cemâatle namaz kılmaları müstahab şekilde olan cemaattan sayılmaz.
Bir senenin Teşrîk günlerinde terk edilen bir namaz yine o senenin teşrîk günlerinden birinde kaza edilse sonunda Teşrîk Tekbiri alınır. Fakat başka günlerde veya başka bir senenin teşrîk günlerinde kaza edilecek olsa teşrîk tekbiri alınmaz.
Bir namazda sehiv secdeleri ile teşrîk tekbiri ve telbiye toplanacak olsa önce sehiv secdeleri yapılır sonra tekbir alınır. Ondan sonra da telbiyede bulunulur. Eğer telbiye önce yapılırsa sehiv secdeleri ve teşrîk tekbiri düşer. (Telbiye için hac bahsine bakılsın!)
Arefe günü insanların bir yerde toplanarak Arafat’da bulunan hacıları taklid eder bir durum almaları hiç bir esasa bağlı değildir. Bunu mekruh görenler de vardır.
Bayram günlerinde müslümanların birbirlerini tebrik etmesi görüşüp musafaha yapması ve birbirlerine: “Gaferellahu lena ve leküm Allah bizi ve sizi bağışlasın” yahut: “Takabbelellahu Tealâ minna ve minküm Yüce Allah bizden ve sizden kabul buyursun ” şeklinde duada bulunması da mendubdur.
Bütün islam alemi`nin ve siz degerli ziyaretcilerimizin bayramı mübarek olsuun.
