Ef âl-i Mükellefin Nedir ?

Şer’î mükellefiyetler, İslâm dininin, âkil ve baliğ olan kadın erkek bütün iman ehline getirmiş olduğu emir yasak ve diğer dini yükümlülüklerdir.

Zaten mükellefiyet, yükümlülük, demektir,ilmihal kitablarında “ Ef âl-i mükellefin” denilir. Ve şunlardır:

1. Farz: Kat’î delil ile sabit olan hükümlerdir ve iki kısımdır:
a) Farz-ı ayın: Mükellef her müslümanm ancak kendisinin yapması İle yerine gelen amellerdir. Beş vakit namaz ve oruç gibi.
b) Farz-ı kifâye: Bazı müslümanların yapmaları ile diğer müslümanlardan mesuliyet kalkan farzlardır. Cenaze namazı ve selâm almak gibi. Eğer böyle bir farzı müsiümanlardan hiçbirisi yapmazsa hepsi mes’ûl olurlar.

2. Vacip: Farz derecesinde kat’î olmayan delille sabit hükümlerdir. Vitir ve bayram namazları gibi.

3. Sünnet: Peygamberimizin sözü, işi ve başkası yaptığında hoş gördüğü şeylerdir. Sünnet ikiye ayrılır:
a) Sünnet-i müekkede: Peygamberimizin devamlı olarak yapıp, pek az terk ettiği sünnetlerdir. Sabah ve öğle namazının sünnetleri gibi.
b) Sünnet-i gayri müekkede: Peygamberimizin arasıra yaptığı sünnetlerdir. İkindi ve yatss namazının ilk sünneti gibi.

4. Müstebab: Peygamberimizin bazen işledikleri şeylerdir. Sadaka vermek ve nafile oruç tutmak gibi.

5. Mubah: İşlenmesinde sevap, terk edilmesinde günah olmayan şeylerdir. Oturmak, kalkmak, yemek, içmek gibi.

6. Mekruh: işlenmesi hoş görülmeyen ve amelin sevabını eksilten şeylerdir. Namaz içinde etrafa bakmak gibi.

7. Müfsid: Başlanmış bulunan bir ibâdeti bozan şeylerdir. Abdestli iken bir yerinden kan veya irin çıkmak, namazda gülmek ve oruçlu iken bir şey yemek gibi.

8. Haram: İşlenmesi kati delille yasak edilen şeylerdir. Alkollü içki içmek, anaya-babaya âsi olmak gibi.

Kaynak :Dipnot -İsmail Hakkı Bursevi (k.s), Rûhu’l-Beyan Tefsîri:8/46-47.