YALAN YERE KASTEN YEMİN ETMENİN BÜYÜK HARAMLARDAN OLUŞU
Konu ile ilgili hadisler
1712. İbn Mes’ûd’dan rivayete göre; Nebî (s.a) şöyle buyurmuştur: “Kim, müslüman birinin malı aleyhine, haksız olarak yemin ederse, Allah’ın gazabına uğradığı halde, huzura varır.” İbn Mes’ûd şöyle der: “Sonra Rasûlul-lah (s.a) bize Allah’ın kitabından bunun delilini okudu.” “Hakikat Allah’a olan ahidlerine ve yeminlerine bedel az bir bahayı (hasis bir menfaat) satın alanlar (yok mu?) İşte onlar için ahirette hiçbir nasip yoktur. Allah kıyamet günü onlarla konuşmaz. Onlara bakmaz, onları temize çıkarmaz. Onlar için pek acıklı bir azap vardır.” (Al-i îmrân, 77) (Buhârî ve Müslim rivayet etmişlerdir).[35]
Hadiste söz konusu ayetin sebebi nüzulü Eş’as b. Kays kıssasıdır. Ancak Buhârî, bu ayet için başka sebep nakleder. Ona göre bu ayet, “Bir adam pazarda malını satarken müşteriye “Bu mala senin verdiğinden daha fazla verdiler” diye yemin ettiği zaman nazil olmuştur.”
Ayetteki “ahd”den murat, yemindir. Ahdin hüküm yönüyle beş vechi vardır. İkisinde keffâret gerekir, ikisinde gerekmez. Birinde ihtilaf vardır. Bir kimse; “Allah’a ahd boynuma borç olsun” derse, bu yemini bozduğu zaman keffâret verir. Bunun yerine: “Allah’a vaad boynuma borç olsun” derse îmam-ı Azam ile Mâlik’e göre yine keffâret gerekir. İmam-ı Şafiî’ye göre bununia sözlü yemin kasdetmişse keffâret lazımdır. Yemin kasdetmemişse bir şey gerekmez.[36]
1713. Ebu Umame tyâs b. Sa’lebe el-Hârisî’den (r.a) rivayet edildiğine göre, Rasûtuüah (s.a) şöyle buyurmuştur: “Kim müslümanın hakkını yemini ile elinden alırsa, Allah ona cehennemi vacib, cenneti haram kılar.” Ashabtan biri; “Yâ Rasûlailah az bir şey de mi olsa?” dedi. Rasûlullah (s.a); “Misvak ağacından bir dal bile olsa” buyurdu. (Müslim rivayet etmiştir)[37]
Yalan yere yemin etmek haramdır, özellikle insanların mallarım haksız yere yemek hususunda bu yasak daha ağırdır.
“O kimseye Allah cehennemi vacib, cenneti haram kılmıştır” cümlesinden maksat, ya bu yeminin helâl olduğunu kabul edenlerdir ve bunlar kâfir olduklarından dolayı ebedî cehennemde kalırlar. Veya helâl olduğuna inanmayanlardır, ama bilerek yemin ettikleri için cehenneme girmeye hak’kazanırlar. Dolayısıyla cennete ilk girenlerle beraber girmek onlara haram olur.
Hadiste; “Bir müslümanın hakkını elinden alırsa” sözü gayri müslimin malının helâl saydığı için değildir, onun hakkını almak da haramdır.[38]
1714. Abdullah b. Amr b. Âs’tan (r.a) rivayet edildiğine göre; Nebî (s.a) şöyle buyurmuştur: “Büyük günahlar; Allah’a şirk koşmak, ana babaya asi olmak, cana kıymak ve yemini gamûstur.” (Buhârî rivayet etmiştir)[39]
Başka rivayette: “Bir arabî Nebî’ye (s.a) gelerek;
“Yâ Rasûlailah! Büyük günâhlar nelerdir?” dedi. Rasûlullah (s.a);
“Allah’a şirk koşmaktır” buyurdu. Arabi;
“Sonra hangisi?” dedi. Rasûlullah (s.a);
“Yemin’ül-gamûstur” buyurdu. Ben;
“Yemin’ül-gamûs ne demektir” diye sordm. Rasûlullah (s.a);
“Müslüman kişinin malını koparan, yani elinden alan yalan yemindir” buyurdu.
Yemin’ül-gamüs günahı kebâirdendİr. Bu yemin sahibinin Allah’tan şiddetli azap görmesini gerekli kılar. Allah’a şirk koşmak, ana, babaya asi olmak, insan öldürmek ile aynı sözde zikredilmiştir. Çünkü bunlardan her biri zulümdür. Haklara tecavüzdür.
Bu tür yeminde keffâretin gerekip gerekmeyeceğinde ihtilaf edilmiştir.
Şafîiler keffâretin gerekeceğini söylemiştir.
Hanefiler İse; yemini gamûsta keffâret yoktur. Çünkü o yalandır. Sahibine ancak tevbe gerekir. Haklarını da sahiplerine iade etmek şarttır, derler.
Şirk koşmak günah-ı kebâirden sayılmıştır. Çünkü Rasûlullah (s.a) zamanında çok yaygın olan bir günahtı. İnsanlar putlara taparlar, Allah’a on-lan ortak koşarlardı.
Hadisteki yemine gamûs denilmiştir. Gamûsun manası, bîr şeye dalmaktır. Bu manaya göre, bu tür yemin sahibini günaha sokar. Bu yemin doğruyu bildiği halde yalan yere yemin etmektir.
Hadisten çıkarılan hükümler şunlardır.
Yalan yere yemin etmemesi için müddeâ aleyhe (aleyhinde dava açılana) nasihat edilir.
Yalan söylediği bilinmeyen kimsenin yemini de âdil kimsenin yemini gibi kabul edilir.[40]
Kaynak : Riyazu`s-salihin – İmam Nevevi
Dipnotlar : Yazının devamını oku »
